İlginç olan bu.
Şair Nüzhet Erman, kendisinin dışındaki şairleri de seviyor.
Tuhaf değil mi?
“Niçin?”
“Böyle demekle ne söylemek istiyorsunuz?” dediğinizi düşünüyorum.
Anlatayım.
Nedense bizim şairlerimiz, kendilerinden başka bir şaire sıcak bakmazlar, okumazlar, onu hiçbir yerde, hangi sebeple olursa olsun, asla öne çıkarmaz, anmazlar.
Bunun temelinde yatanın ne olduğunu biliyorum; okumamak.
Ah, bir okuyabilsek… Okumayı becerebilsek!
Ha, bir de okutmamak.
Her devrin okutulmayan bir ya da birçok şair var. Bunlardan birisi de Yunus Emre’dir.
Şaşırdınız mı?
Görelim derim:
“Öldürülecekti okuyanlar – Yunus’un nefeslerini
Fetvasına göre Ebussuut Efendi’nin”
(Hem Hürriyet – Hem Ekmek, s. 27)
Okumamak birinci, okutmamak ikinci baş belâmız.
Kalabalık şairler arasında bulundum, şiir günlerine katıldım. Yüze yakın şairin beraber olduğu şiir şölenlerinden birini, başından sonuna kadar izledim. Bu etkinlik sırasında, üç-beşiyle aynı masada oturdum. Genelde çok defa konuşulan, ne kendimiz, ne içimizden biri, ne de ünlü-ünsüz herhangi bir şairdi. İki şair yan yana geldiysek; birinci, ikinci ya da üçüncü kişiden de asla söz etmedik.
Peki ne mi konuştuk? Edebiyat mı? O da değil…
Havadan sudan, aklınıza ne gelirse onlar, konuşulan şeyler.
Nüzhet Erman, farklı.
O, kendisinin dışındaki şairleri de seviyor.
Bu şairlerin içinde Pir sultan Abdal, Yunus Emre, Aşık Veysel, Dede korkut, Köroğlu, Hacıbektaş-ı Veli, Mustafa Kemal Atatürk, Ahi Evren, Dede İsmail Efendi, Mevlana Celalettin Rumî, Ebussuut Efendi, Abdülhamit, Karacaoğlan, Nedim, Sait Faik, Abdülhak Hamit, Orhan Veli, Ziya Osman Saba, Yahya Kemal ve Tevfik Fikret başı çeken şairler.
Söze şair padişahlarla girmek istiyorum. Onlar hem “padişah ve şair”, hem de “şair padişah”tırlar.
BENİ BİR GÖZLERİ ÂHUYA ZEBUN ETTİ FELEK
(Yavuz Sultan Selim)
Baktım yanında bostancıbaşı – tebdil gelen bir şair
Dördüncü Murat’mış meğer
Beylerin – sultanların şairliği – bizde
Kadı Burhanettin’e kadar gider
Benim bildiğim – padişah kısmı
Mecliste şair olmalı – meydanda er
Toprak vatan olur – kul insanlığını bilir
Padişah şairse eğer
Padişah ol milletin – şair ol kelimelerin
Hakkını ver
Nice boyunlar vurdurur da şair padişah
Bir gözleri ahuya boyun eğer
Ama – dört iklim – yedi düvel hikâye artık
Yok – padişahlara da – şairlere de – bu kötü dünyada yok artık yer
Yine de – Mehmet – Selim – Süleyman gibi
(Zümrüt sorguç – al kısrak – gümüş eyer)
Ama buyurmak için değil – sevmek ve doyurmak için insanları
Padişah ve şair – şair padişah olmaya değer
(Hem Hürriyet – Hem Ekmek, s. 49-50)
Gördüğünüz gibi bir şiirinde; “Beni bir gözleri âhuya zebun etti felek” diyen şair padişah Yavuz Sultan Selim’den hareketle, kendileri de şair olan Dördüncü Murat, Kadı Burhanettin, Fatih Sultan Mehmet, Kanunî Süleyman isimleri de anmaktadır. Onlar nice boyunlar vurdurdularsa da, bir ceylan gözlüye boyun eğdiler, uğruna şiirler yazdılar. Padişahlıkları sırasında, şair de olduklarından olmalı, toprağımızı vatan ettiler, buyruklarındakilere insanlığı öğrettiler.
Nüzhet Erman işleyeceği “tem”e göre, şair padişah isimlerini seçerek sıralamıştır. Bu şairler ve bütün şairlerle ilgili olarak, gerçeği net olarak anlatmıştır: “Yok – padişahlara da – şairlere de – bu kötü dünyada yok artık yer”.
Şairler için ne zor durum değil mi?
“Nedim’den Orhan Veli’ye Kadar” adlı şiirinde Nüzhet Erman, sevdiği şairleri kendilerinin en belirgin özellikleriyle anlatıyor. Bir yerde onları bize tanıtırken, kendi kimliğinin de ipuçlarını bize veriyor. İstanbul’u yaşatan, bu şairlerdir. Onlar ölümsüzdür. Çiçek Pasajı deyince sabah mahmurluğunu orada üzerinden atan Sait Faik akla gelmez mi? Löbon Abdülhak Hamit ve Lüsyen’i, uzaktan duyulan bir şarkı ve beyaz sandal Nedim’i, deniz üstü meyhaneleri Orhan Veli’yi, sardunyalarla süslü aşı boyalı bir ev Ziya Osman’ı, Kanlıca sırtları Yahya Kemal’i, Boğaz Tevfik Fikret’i kare kare gözlerimizin önüne getirir değil mi?
Nüzhet Erman mı? O da bütün bu şairlerin mezarına, sevdikleri çiçekleri bırakarak, onları anar.
NEDİM’DEN ORHAN VELİ’YE KADAR
Havasını – suyuna – toprağına karışmıştır
Ama – kim demiş – arayıp bulmak zor
Ölümsüzdür – gerçek şairleri İstanbul’un
İstanbul – biraz da – rahmetli şairleriyle yaşıyor
Bak – her sabahki mahmurluğunu – Sait Faik
Yine – serin serin – Çiçek Pasajı’nda açıyor
İşte Abdülhak Hamid – yanında Lüsyen hanım
Löbon’da beş çayını içiyor
Bir şarkı – uzaktan uzağa ve beyaz bir sandal
Allah bilir ya – Nedim Efendi geçiyor
Orhan Veli – şu anda – bir deniz meyhanesinde
Garanti kafayı çekiyor
Aşı boyalı bir ev (küpeler – sardunyalar içinde)
Kapısından Ziya Osman çıkıyor
Yahya Kemal – yeni bir ilhamla dalgın
Arada bir Kanlıca’ya bakıyor
Yine – bir kavga ve hürriyet şiirine eğilmiş Tevfik Fikret
Canım Boğaz – önünden – boş yere akıyor
Ve Nüzhet – bu mısralarla – hepsinin toprağına ayrı ayrı
Sevdikleri taze çiçekleri bırakıyor
(Hem Hürriyet – Hem Ekmek, s. 37-38)
Erman, akla önem veren bir şair. Bu özellik, tenkitçi düşünce yönünün şiirlerine kolayca yansımasını sağlamıştır. Bir şiirinde;
Küfür yürek soğutur
Küfür halis yelpaze
Tuz – biber – rakı – tütün ne ise
Küfür de odur
(Hem Hürriyet – Hem Ekmek, s. 46)
diyen şair, vazgeçilmez bir özelliğimizi sergilerken, haşhaşın yasaklanmasını da eleştiriyor. Afyonlu Osman Attilâ’ya ithaf ettiği “Haşhaş” adlı şiirinin bence en çarpıcı mısrasını örneklemek istiyorum: “İnsandır sütü bozuk olan – haşhaş değil”. Şair, dokunup geçtiği problemleri mısra mısra sıralarken, ne yapmamız gerektiğine de ışık tutuyor.
“Sanma ki kel tepeleri yeşerten – suya ve güle boğan
Yeni bir Hazreti İbrahim gelecek
….
“Ya bu deveyi güdeceğiz – ya gideceğiz bu diyardan”
Bu işte – kısaca – kaskatı gerçek”
(Hem Hürriyet – Hem Ekmek, s. 86)
Erman, daha çok sevdiği şairleri baş köşeye oturmak için olmalı, onların adlarını mısralarında dile getirmekle kalmamış, bu isimlere ayrıca kitabında bölüm başlığı olarak da yer vermiştir; “Yarı Köroğlu – Yarı Karacaoğlan” gibi.
Erman, söz konusu şiirinde biraz da hepimizin insan yanını, milletimizin öne çıkan özelliklerini sıralar gibidir. Bizim milletimiz hem Köroğlu, hem Karacaoğlan değil midir? Yürekse onda var, öteki milletleri gerçekten sevmekse onda var.
Gerisi hikâye.
Hiç yorum yapmadan, bu güzel şiirle sözlerimi tamamlamak istiyorum.
Beğeneceğiniz umudundayım.
YARI KÖROĞLU – YARI KARACAOĞLAN
Beğenmiş – yurt edinmiş ama
Gazi Ertuğrul oğlu Osman
Bizim değil sanki Anadolu
Anadolu – eşittir – ter – toprak ve kan
İstemiş yalnız – (Al – bu da senin) – dememiş
Bunca bey – bunca sultan
Sular var – azgın – gem vurulmadık
Demir var – petrol var – karanlıkta parlayan
“Hey gidi deve çanlarıyla uzayan yol1ar”
Yine uzak Erzurum – yine uzak Van
Çakmaklı tüfekle kıçı kırık kağnı
Mangal gibi yürektir Osman’dan kalan
Hasta1ık – fıkaralık – gariplik
Düşman1ık – kalleşlik ve yalan – dolan
Az çekmedi kahrımızı – hâlâ çekiyor
Böyle memlekete can kurban
Yörüklük var serde – kıl çadırlı
Dağlardır – hürriyettir bizim olan
Sırasında zeybek – sırasında Bektaşi
Sırasında Nasrettin – göle maya çalan
Biz şair milletiz
Yarı Köroğlu – yarı Karacaoğlan
(Hem Hürriyet – Hem Ekmek, s. 51-52)
Başka ne diyebiliriz? Gerçekten biz şair milletiz.
Erman mı? İşte bu milletin en güzel yol göstericilerinden bir şair.
Hem hürriyetin, hem ekmeğin şairi.
Gerçekten şair!
12 Mart 2007
Oyhan Hasan Bıldırki
Hem Hürriyet – Hem Ekmek, Nüzhet ERMAN
Bilgi Basımevi, Ankara 1974 Fi: 15 TL
Hisar Edebiyat 